Znojny chleb; Umiński Władysław

Powieść składa się z dwóch tomów. Pierwsza część ukazuje dojrzewanie tytułowego bohatera przed i w trakcie wojny. Werner służy w artylerii, poznaje smak pierwszej miłości i wartość przyjaźni. Książka zdecydowanie lżejsza i bardziej przygodowa od części drugiej, lecz szczerze oddająca tragedie frontowe oraz bezsens i okrucieństwo wojny w ogóle. W drugiej części poznajemy powojenne losy chłopca, który nie potrafi uporać się z przeżyciami wojennymi i rzeczywistością, w której dominuje nie tyle poczucie klęski Niemiec na froncie, co przede wszystkim klęski moralnej. Werner bardzo przeżywa utratę patriotycznych ideałów i poznanie całej prawdy o faszyzmie. Ponadto przechodzi prawdziwe dojrzewanie, gdzie nie brak problemów typowych dla jego wieku: miłosnych i rodzinnych. Chłopak próbuje stawić czoło ponurej rzeczywistości i odnaleźć swoje miejsce w życiu. Powieść została napisana przez Niemca i być może właśnie dlatego wiarygodnie odzwierciedla niemieckie nastroje w czasie wojny i po jej zakończeniu oraz różnorodne postawy Niemców wobec faszyzmu. Jest to prawdopodobnie największa zaleta tej książki. Kontrowersje może natomiast budzić silnie prosocjalistyczne nacechowanie drugiej części.