Berent Wacław – Fachowiec

Tekst wg wyd. z roku 1895.

Powieść drukowana była w „Gazecie Polskiej" 1894-95, a wydana osobno w Warszawie 1895.
Oparta na przykładzie dziejów młodego, uzdolnionego literacko inteligenta, Kazimierza Zaliwskiego, entuzjasty haseł pracy organicznej, który rezygnuje z ambicji pisarskich, aby zostać robotnikiem fabrycznym.
Pisarz przeprowadza wnikliwą krytykę pozytywizmu w zestawieniu z rzeczywistością. Złudzeniom bohatera kładzie kres klęska i samobójcza śmierć majstra-wynalazcy. Wyobcowany z obu środowisk społecznych, dawnego i nowego, zepchnięty do roli mechanizmu zależnego od fabrykanta, przemęczony, traci zdolności twórcze, popada w nędzę i otępienie umysłowe oraz rozgoryczenie panującymi stosunkami społecznymi. W ironicznym tytule mieści się problem krzywdy człowieka – ofiary pseudoideologów. Fachowiec jest powieścią realistyczną w formie pamiętnika, o spoistej konstrukcji, oszczędnej i zwięzłej narracji.

Wstęp Janusz Wilhelmi.