Kraszewski Józef Ignacy – Hołota. Powieść współczesna

Helena Świeżawska na początku tej książki ma zaledwie 18 lat, parę miesięcy wcześniej wyszła za mąż, ale wciąż zachowuje się jak dziecko. Przyłapanie męża w objęciach pokojówki sprawia, że bohaterka nagle staje się kobietą - i to od razu kobietą upodloną. Od tej pory Helena będzie starała się ukształtować swoją osobowość, chociaż na drodze będą stawały jej coraz różniejsze mody intelektualne i światopoglądowe, zwykle niesione do niej przez mężczyzn. Oprócz tego (najbardziej dziś aktualnego) motywu dojrzewania do stania się osobą zdolną znieść siebie samą, powieść porusza również typowe dla epoki wątki emancypacji kobiet, nędzy proletariatu i stosunków klasowych. Zapolska łączy w tej książce naturalizm z pogłębioną analizą psychologiczną bohaterki. Helena Świeżawska to jedna z najbardziej intensywnych kobiet w literaturze polskiego pozytywizmu. Otaczające postaci stanowią prawdziwą galerię zmieniających się charakterów (powieść rozgrywa się na przestrzeni kilku lat i nie tylko Helena ulega rozmaitym przemianom).