Szansa; Heinemann Margot

Przedpiekle doskonale ukazuje obyczajowość XIX wieku i to, jak trudna do zniesienia mogła być dla kobiet - tych dorosłych i tych młodszych. Powieść ukazuje życie na pensji, ale i inne jego aspekty - jak wyglądały małżeństwa, ile kobiety wiedziały o macierzyństwie i jak bardzo nie bardzo przygotowane do życia, jak bardzo obyczajowość nie pozwalała im zdobyć odpowiedniej wiedzy. To upiorny obraz świata, w którym zasady społeczne stają się ważniejsze niż ludzkie zdrowie i życie. Sama opowieść o Stasi jest smutną historią dorastania pewnej dziewczynki, która musiała opuścić dom rodzinny z powodu nowej kobiety w życiu ojca. Nie jest to baśń, nie jest piękna opowieść, choć czarnych charakterów nie brakuje, a i paru dzielnych "rycerzy" by się znalazło. To smutna opowieść o samotności, obojętności dorosłych, złych wpływach i braku jakiegokolwiek pozytywnego wzoru do naśladowania. To chyba najbardziej uderza w powieści, bo sprawia, że jest ponadczasowa. I dziś nietrudno znaleźć taką Stasię, bo choć pewna różnica między nią a współczesnymi odpowiednikami się znajdzie, to nie będzie duża. Momentami przez to Przedpiekle przypomina współczesne powieści młodzieżowe. Przedpiekle to jednak nie tylko Stanisława, ale i inni bohaterowie, którzy zostali doskonale wykreowani. Mamy kilka pustych dziewczynek, mamy pragnącą życia ale i bliską śmierci Józię, cudownego doktora i Franka. To właściwie cała plejada różnorodnych postaci, każda jest inna, charakterystyczna i ma własne podejście do świata i życia. Niektóre nowoczesne, inne skrajnie staroświeckie, wszystkie na raz zachwycają różnorodnością i realizmem. To, co troszeczkę razi w powieści, to sposób jej napisania. Wszechwiedzący narrator bardzo często wychodzi na pierwszy plan i zaczyna moralizować, użalać się na bohaterami lub ich oceniać. Jest to rozwiązanie bardzo popularne w prozie XIX wieku, pojawiało się na przykład w powieściach tendencyjnych, o których już pisałam, ale Przedpiekle nią nie jest. Ma uczyć i pokazywać co właściwe, jednak w tym przypadku robi to zbyt nachalnie, zwłaszcza, że bez tego powieść wiele by zyskała na uroku. Polecam Przedpiekle wszystkim zainteresowanym realiami XIX wieku i obyczajowości tamtejszego okresu. Polecam też tym, którzy lubią smutne historie z dobrym zakończeniem. Aleksandra z Lubimy Czytać

Helena Świeżawska na początku tej książki ma zaledwie 18 lat, parę miesięcy wcześniej wyszła za mąż, ale wciąż zachowuje się jak dziecko. Przyłapanie męża w objęciach pokojówki sprawia, że bohaterka nagle staje się kobietą - i to od razu kobietą upodloną. Od tej pory Helena będzie starała się ukształtować swoją osobowość, chociaż na drodze będą stawały jej coraz różniejsze mody intelektualne i światopoglądowe, zwykle niesione do niej przez mężczyzn. Oprócz tego (najbardziej dziś aktualnego) motywu dojrzewania do stania się osobą zdolną znieść siebie samą, powieść porusza również typowe dla epoki wątki emancypacji kobiet, nędzy proletariatu i stosunków klasowych. Zapolska łączy w tej książce naturalizm z pogłębioną analizą psychologiczną bohaterki. Helena Świeżawska to jedna z najbardziej intensywnych kobiet w literaturze polskiego pozytywizmu. Otaczające postaci stanowią prawdziwą galerię zmieniających się charakterów (powieść rozgrywa się na przestrzeni kilku lat i nie tylko Helena ulega rozmaitym przemianom).