Udręka pamięci; Jewdokimow Mikołaj

Nowelki Orzeszkowej poruszają problematykę ucisku pod zaborami (ABC), fałszywej dobroczynności (Dobra pani) oraz hołdu powstańcom styczniowym (Gloria Victis). Dwie pierwsze są bardzo proste w odbiorze, w przeciwieństwie do chyba najsłynniejszej „Glorii Victis” , której fabuła jest pozbawiona chronologii, oraz wydaje się dość niespójnie napisana, choć tu Orzeszkowa musiała celowo nieco szyfrować swój utwór, aby ominąć cenzurę. I trzeba przyznać genialny zabieg zastosowała Orzeszkowa zmieniając zwrot „vae victis” (biada zwyciężonym) na „gloria victis” (chwała zwyciężonym), podkreślając w ten sposób, iż choć powstanie skończyło się porażką militarną to jednak miało bardzo duże znaczenie moralne dla narodu jako czyn ku pokrzepieniu serc. Na koniec trzeba pochwalić to wydanie za opracowanie, charakterystykę utworów.

Trzymająca w napięciu historia o lojalności i poczuciu obowiązku, o konflikcie między przyzwoitością, humanitaryzmem i posłuszeństwem wobec przełożonych. To opowieść o wojnie, jej okrucieństwie i bezsensowności i spustoszeniu jakie czyni w ludzkiej psychice. Podczas wojny w Wietnamie oddział, którym dowodził Ben Tyson, dopuścił się okrutnej zbrodni. Kiedy po latach sprawa wychodzi na jaw, Tyson trafia przed sąd i podejmuje walkę o sprawiedliwość.

Znikła bez śladu. Opowieść o mrocznej bliźniaczce. Co robi Joanna Bator, którą prześladują słowa „znikła bez śladu”? Szuka po omacku. Czeka na znak. Na Sandrę Valentinę, która w 1989 roku znikła bez śladu i do dziś nie odnaleziono jej ciała. Pisarka i fotograf ruszają śladem zaginionej Sandry. Tam, gdzie kończy się jej trop, zaczyna się mroczna opowieść o miłości, samotności i pisaniu. O podróży na Sri Lankę, wyspie w kształcie łzy, bramie do świata Joanny Bator i jej bliźniaczki... Zdjęcia Adama Golca ilustrują tę mroczną podróż na wyspę, gdzie ludzie i miejsca istnieją jednocześnie w rzeczywistości i w świecie czarnej magii.