Mrówczyński Bolesław – Cień Montezumy

Wojna domowa w Hiszpanii. Gdy wybucha rebelia Franco pasterz Chaparrejo chwyta za broń i tworzy oddział partyzancki. Powieść przybliża nie tylko realia społeczne i polityczne, ale także psychologię ludu, który podjął walkę z wyzyskiem i uciskiem. Doły społeczne po wielowiekowym posłuszeństwie podnoszą głowę i wypowiadają klasom posiadającym wojnę o swoje prawa. Po stronie posiadaczy stoi kościół katolicki oraz włoscy i niemieccy faszyści. Rebelianci Franco dławią republikę za cichym przyzwoleniem demokratycznej Francji i Anglii. Lud może liczyć tylko na ZSRR. Od początku siły są nierówne. Partyzanci Chaparreja uzbrojeni w przestarzałe strzelby podejmują walkę z wrogiem, który dysponuje lotnictwem i artylerią. Typowa literatura okresu głębokiego socjalizmu.