Harcmistrz Bogusław Rybski we wspomnieniach

sprawozdanie z wypełnionej pracy, zestawienie założeń z efektami, wreszcie rachunek sumienia dowódcy. Konspiracyjne harcerstwo stanowiło bezpośrednią kontynuację przedwojennego ZHP dostosowanego do warunków okupacji. Z jednej strony, jako jedna z instytucji podziemnego państwa, miało kontynuować jak najszerzej pojętą pracę wychowawczą. Równocześnie istniały zadania czysto wojskowe. Szare Szeregi należały do szerokiego zaplecza Armii Krajowej. Harcerski rodowód miały m.in. powstańcze bataliony "Zośka" i "Parasol", których walka stała się jednym z symboli powstańczej legendy. Książka Broniewskiego oddaje ten dwoisty, edukacyjny i zarazem militarny charakter harcerskiej służby. Autor przedstawia zadania i prace kolejnych stopni szaroszeregowej organizacji - najmłodszych "Zawiszaków", następnie Bojowych Szkół, wreszcie Grup Szturmowych. Przypomina typowe, jak i najbardziej znane akcje, w których brali udział harcerze. (Sam Broniewski dowodził między innymi słynną akcją pod Arsenałem). Relacja spisana została rzeczowym, niemal "dziennikarskim" językiem. Nie jest jednak świadectwem pozbawionym emocji. Naczelnik Szarych Szeregów musiał, bowiem, opisać śmierć większości spośród swoich kolegów i podwładnych. Powstaniu poświęcona jest piąta część - "Przełom". Sam opis nie wnosi niczego nowego do naszej wiedzy o warszawskiej walce, uświadamia natomiast różnorodność harcerskiej służby - od biorących udział w najcięższych walkach żołnierzy Grup Szturmowych, po zapełniających namiastkę zwykłego życia "Zawiszakach" z powstańczej poczty. Książka komendanta "Orszy" jest uzupełnieniem znanych ze szkolnych lektur prac Aleksandra Kamińskiego.