Rzeczpospolita Obojga Narodów; Jasienica Paweł

Część pierwsza: Srebrny wiek
Część druga: Calamitatis regnum
Część trzecia: Dzieje agonii
cyklu esejów historycznych. Jak podaje sam autor – książki, które pisze nie roszczą sobie pretensji do rangi dzieł naukowych, nie są podręcznikami ani popularyzacją nauki. To są zwyczajne eseje, którym przysługują te same prawa, którymi cieszą się dramat, poezja czy powieść.
czyli księga najpierw niewykorzystanych, a później straconych szans, czyli jak to pycha, egoizm, awanturnictwo i prywata prowadzą najpierw do anarchii, a później upadku państwa (przy sporym udziale duchowieństwa)…
Rzecz to trudna w odbiorze (choć czyta się jak powieść), bo człowiek nie może wyjść z podziwu (zgrozy), patrząc na głupotę przodków. I nie jest ważne kim ów przodek był, jak pisał J. Kaczmarski, chłopem, mieszczaninem czy szlachcicem, różny był tylko stopień głupoty, a tym samym winy.
Trudno się nie zgodzić z Pawłem Jasienicą, że początek upadku to panowanie Zygmunta III. Wzloty i upadki Rzeczpospolitej w wydaniu Jasienicy podobnie jak dwie wcześniejsze części czyta się świetnie. Wyjaśnienie wielu wątków, kontekst historyczny, nawiązania i zależności, czyli wszystko co potrzebne jest do zrozumienia tego najpierw wzniosłego, później smutnego czasu naszej historii.