Inny świat; Herling-Grudziński Gustaw

główny bohater i narrator opisuje swoje losy od momentu, kiedy trafił do sowieckiego więzienia w Witebsku. Opowiada o marazmie pierwszych dni i tygodni uwięzienia, kiedy jedynie kopniaki w drzwi celi zajmowanej przez kilkadziesiąt osób wyznaczały mu rytm dnia. Bohater-narrator tłumaczy, jak znalazł się w rosyjskim więzieniu, oskarżony o szpiegostwo przeciwko Związkowi Radzieckiemu na podstawie butów w wysokimi cholewkami i pierwszego członu nazwiska, które kojarzyło się z niemieckim oficerem. W oczekiwaniu na dalszy rozwój wypadków Gustaw ma okazję przyjrzeć się swoim współwięźniom. Wskazuje na bardzo dużą różnorodność, zwraca także uwagę na młodych „bezprizornych”, którzy w więzieniu odpoczywają od hulaszczego życia i niebezpiecznych „urków”. Opisuje także żydowskiego szewca, który – oskarżony bezpodstawnie – liczył na pomoc syna, który był w Armii Czerwonej. Po wyroku sądowym Gustaw zostaje przetransportowany do Leningradu. Tutaj poznaje kolejnych więźniów. Potem trafia jeszcze na chwilę do Wołogdy, a stamtąd do Jercewa pod Archangielskiem.