Średniowieczne dzieje krajów położonych w centrum i na wschodzie Europy, obejmujących obszar większości państw słowiańskich, stanowią ciekawy przedmiot badań. W tomie starano się zgromadzić krótkie prace sięgające do różnych typów źródeł — pisanych, archeologicznych, etnologicznych i onomastycznych. W rezultacie podjęta tematyka obejmuje wybrane nauki pomocnicze historii, geografię historyczną czy kodykologię, a także problematykę gospodarczą, prawną, religijną i polityczną. Niniejszy tom jest zbiorem artykułów młodych historyków, którzy dyplomy magisterskie otrzymali w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor dał artykuł wprowadzający i przyczynek do geografii historycznej. Pierwsza część pod tym samym tytułem ukazała się w 1998 roku (Fasciculi Historici Novi, t. II), ta jest kolejną, kontynuującą różne badania w szerokich ramach chronologicznych i przestrzennych: od Rugii i Odry po Dniepr i od Zatoki Ryskiej po Krym i Dunaj. Szczegółowe opracowanie bogatej problematyki tych obszarów wymaga nadal wiele pracy, czasu i licznych publikacji.