Po co Sienkiewicz? Sienkiewicz a tożsamość narodowa: Z kim i przeciw komu?

Słownictwo różnych wsi i regionów dawnych Kresów różni się znacznie w wyniku pochodzenia tamtejszej polszczyzny, a także ze względu na wpływy języków sąsiednich i stan zachowania gwary. Draganówka w Tarnopolskiem i Mościska koło dzisiejszej granicy leżą na terenach, które po rozbiorach przypadły Austrii, a przed wojna należały do Polski. Materiał z Draganówki został zapisany, gdyż żyło jeszcze wielu starych przesiedleńców, a więc mamy tu dawny stan gwary. Materiał z Mościsk zebrano w ostatnich kilku latach; widać tu silniejsze wpływy ukraińskie i wpływ rosyjski. W Satanowie, leżącym nad Zbruczem, po rozbiorach w państwie rosyjskim, potem sowieckim, po polsku mówi już niewiele osób, stąd jeszcze silniejsze wpływy obce i ustępowanie polszczyzny na rzecz rosyjskiego i ukraińskiego. Polszczyzna na Brasławszczyźnie na Białorusi powstała w znacznej mierze wskutek polonizacji Białorusinów w XIX wieku. Dla części mieszkańców była językiem domowym, dla innych – językiem drugim, uroczystym, odświętnym. Materiały do słownika zebrano w ostatnich kilku latach. Tak więc tom niniejszy daje dobry przekrój powstania, trwania, rozwoju, a czasem zaniku polszczyzny na dawnych Kresach. Polecamy go życzliwej i wnikliwej uwadze czytelników.

Autor podejmuje tematykę twórczości Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego. Wnikliwemu spojrzeniu na słabo jak dotąd zbadaną twórczość epoki saskiej, wciąż w poważnym zakresie przypominającej białą plamę rozciągającą się między barokiem a oświeceniem, towarzyszy próba budowy szerszego kontekstu saskiego półwiecza. Praca uzupełnia wyraźną lukę w badaniach literaturoznawczych dotyczących przełomu XVII i XVIII wieku.