Praca środowiskowa w Polsce – tradycja i teraźniejszość; red. Marek Rymsza

Wprowa dzenie W stronę środowiskowej pracy socjalnej Status pracy socjalnej w Polsce po dwóch dekadach transformacji ustrojowej nie jest oczywisty. W przebiegu zmian ustrojowych w sferze społecznej istotną rolę odegrała utworzona w 1990 roku na poziomie gminy, następnie rozbudowana w 1999 roku na poziomie powiatu sieć placówek pomocy społecznej, będąca podstawowym zapleczem instytucjonalnym dla rozwoju służb społecznych i pracy socjalnej. Funkcja pomocy społecznej została jednak w dużym stopniu sprowadzona do instytucji o charakterze reaktywnym, swoistego wentylu bezpieczeństwa dla reform gospodarczych. Podstawowym zadaniem służb społecznych stało się bowiem zapewnienie wsparcia osłonowego dla przegranych zmian ekonomicznych. W konsekwencji działania usamodzielniające klientów, choć zapisane już w pierwszej ustawie o pomocy społecznej z 1990 roku 1 jako równoprawne z działaniami ratowniczo-zasiłkowymi, zostały w latach dziewięćdziesiątych w rzeczywistości zmarginalizowane. Dlatego mimo dużych wysiłków w zakresie podnoszenia poziomu i jakości wykształcenia służb społecznych pracownicy socjalni zatrudnieni w gminnych ośrodkach pomocy społecznej i powiatowych centrach pomocy rodzinie są w większym stopniu urzędnikami socjalnymi niż specjalistami od pracy socjalnej przedstawicielami jednej z kluczowych helping profession 2. Sytuacja zaczęła się zmieniać w latach bezpośrednio poprzedzających przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, gdy decydenci zdali sobie sprawę z wyczerpania się w warunkach utrzymującego się wysokiego poziomu długookresowego bezrobocia formuły działań osłonowych 3, jednocześnie zaś akcesja wymagała 1 Dz.U. z 1990 r., Nr 87, poz. 506 ze zm. (ustawa uchylona w 2004 roku). 2 M. Rymsza, red Narastał bowiem problem, z czego przy niskim poziomie zatrudnienia finansować świadczenia osłonowe.