Szkice o literaturze XIX i XX wieku. Cz. 2

     Prezentowany tom jest hołdem składanym jednemu z najwybitniejszych Polaków przez humanistów wykorzystujących wiedzę i możliwości badawcze przełomu XX i XXI wieku. Zebrane tu wystąpienia to studia i analizy bogatej spuścizny źródłowej, którą pozostawił sam Mistrz i ludzie złączeni z nim rozmaitymi więzami. Bogactwo zainteresowań oraz aktywności społecznej Mikołaja Reja znalazło pełne potwierdzenie w przedstawionych tekstach; każdy więc ich układ daje poczucie niekonsekwencji. Ostatecznie zdecydowano przyjąć trzyczęściowy porządek prezentacji.
    Część pierwsza, zatytułowana słowami samego Poety "Sobiem k woli budował, szacuj jako raczysz...", ukazuje twórcę, jego dzieła i drogi ich popularyzacji.
    Część druga: "Poćciwy człowiek, już w słusznych sprawach..." przybliża Okszyca jako bywalca dworu królewskiego, sejmów, sądów ziemskich i grodzkich. Kontakty te pozostawały w ścisłym związku z jego działalnością ekonomiczną – również mającą refleks w twórczości Nagłowiczanina. O jego horyzontach intelektualnych świadczą krewni i wszyscy, z którymi pozostawał w zażyłości, a których sylwetki ukazują autorzy artykułów.
    Wreszcie część trzecia, zatytułowana "Iścieby się mógł rozmyślić, którym kształtem na świecie żyć", wprowadza czytelnika w poglądy Reja na relacje między Bogiem a człowiekiem. Przedstawiono je na szerokim tle polemik wyznaniowych i praktyk religijnych żywo dyskutowanych w XVI–XVII wieku.
    Taki układ artykułów eksponuje zasadnicze ich treści. Nie może jednak wytyczać ścisłych granic poszczególnych zagadnień, których wątki pojawiają się w różnych miejscach tomu. Otwierający go tekst Profesora Henryka Samsonowicza wyczerpująco tłumaczy przyczyny, dla których życie i twórczość Nagłowiczanina niełatwo poddaje się dziś poznaniu i ocenom. Świadczą o tym nie tylko przedstawione tu wystąpienia, ale także towarzyszące im dyskusje.